Podział majątku- kto bierze gospodarstwo?

Podział majątku- to zazwyczaj budzi jeszcze większe emocje niż sam rozwód czy rozpad związku. W przypadku małżeństw rolników jest to jeszcze trudniejsze. Pojawia się bowiem pytanie- co dalej z ziemią? Kto weźmie gospodarstwo? Czy zawsze konieczna jest sprzedaż?

Czy trzeba się rozwieść, żeby podzielić majątek?

Trzeba pamiętać, że do przeprowadzenia podziału majątku rozwód nie jest konieczny. Jest to także możliwe po:

1. ustanowieniu rozdzielności majątkowej  w drodze umowy
2. ustanowieniu rozdzielności  majątkowej na mocy orzeczenia sądu
3. ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków
4. ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków
5. po  orzeczeniu separacji.

Tak jak praktycznie we wszystkich sprawach, zawsze najkorzystniej jest po prostu się porozumieć . Ustalić kto co bierze, kto kogo spłaca. Niestety nie zawsze jest to możliwe.  Sprawy, które prowadziłam pokazują, że o porozumienie w kwestii pieniędzy jest najtrudniej.

Podziały majątku to często bardzo zawiłe  sprawy. Ustalenie nierównych udziałów, spłaty wydatków i nakładów, szacowanie przez biegłych, przekazanie gospodarstwa w drodze darowizny jednemu z małżonków, umowa przekazania gospodarstwa – to komplikuje i przedłuża postępowanie.

art.  43 §  1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego-  Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym

Przyjmijmy jednak opcję, że udziały w majątku  byłych małżonkoów  zgodnie z podstawową zasadą prawa rodzinnego w majątku są równe. Jakie są możliwe rozwiązania?

Czy podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne jest prosty? Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego i ograniczenia w obrocie ziemią w tle

Mamy generalnie trzy możliwe sposoby podziału majątku:

1. przyznanie nieruchomości jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego
2. podział gospodarstwa rolnego
3. sprzedaż i podział uzyskanych środków pomiędzy małżonkami

Spłata nawet w ciągu 10 lat/ zgoda KOWR

Opcja pierwsza to przyznanie na własność nieruchomości jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego. W przypadku sporu odnośnie wartości nieruchomości, wartość oszacuje biegły powołany przez sąd.  Wysokość spłaty i ewentualnie raty określi także sąd w postanowieniu kończącym sprawę. Spłata może być rozłożona nawet na 10 lat- wszystko zależy od indywidualnej sytuacji stron.

art. 212 § 3 kodeksu cywilnego – Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Żeby nie było tak prosto i przyjemnie trzeba wrócić do kodeksu cywilnego i art. 210:

art. 210 §  2 kodeksu cywilnego –  Zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej oraz gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w art. 166 § 3, następuje z uwzględnieniem przepisów tej ustawy, czyli ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

No i zaczynają się problemy, ponieważ nie zawsze współmałżonek, który miałby przejąć gospodarstwo  jest rolnikiem indywidualnym  w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

Za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo. (art.  6 ust 1)

Ograniczenie nie obowiązuje , gdy nabycie następuje ma rzecz osoby bliskiej lub w wyniku podziału majątku po ustaniu małżeństwa. Ale “były” małżonek to  w świetle ustawy nie jest osobą bliską. A podział majątku nie zawsze  się przeprowadza po rozwodzie.  Przyjmuje się, że w takich sytuacjach KOWR przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia.

Podział gospodarstwa

Kolejnym możliwym sposobem na podział majątku rolników jest podział gospodarstwa. Jedak i tutaj są liczne ograniczenia.  Wynikają one z  nie tylko z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, ale również z art.  213  § 1 kodeksu cywilnego- 

Jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele.

Sprzedaż całości

Podział majątku może także doprowadzić do sprzedaży gospodarstwa w celu podzielenia się uzyskanymi środkami. Sąd na wniosek współwłaścicieli zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego w drodze licytacji z uwzględnieniem przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.  To jest chyba jedno z najmniej korzystnych rozwiązań.

Długi czas postępowania, sprzedaż poniżej wartości – to przemawia  za podjęciem próby porozumienia.

Sąd może zawiesić postępowanie lub wyznaczyć stronom czas na dogadanie się lub sprzedaż z wolnej ręki i zawarcie przed sądem ugody. Jest to naprawdę bardziej korzystne rozwiązanie.